"Bu ergin olmayış durumu ise, insanın kendi aklını bir başkasının kılavuzluğuna başvurmaksızın kullanamayışıdır. İşte bu ergin olmayışa insan kendi suçu ile düşmüştür; bunun nedenini de aklın kendisinde değil, fakat aklını başkasının kılavuzluğu ve yardımı olmaksızın kullanmak kararlılığını ve yürekliliğini gösteremeyen insanda aramalıdır. Sa­pere aude![*]- Aklını kendin kullanmak cesaretini göster! - sözü imdi Aydınlanma'nın parolası olmaktadır."

XXIII. Mağlup, ebedî olarak gâlibin şiarına, kıyafetine, mesleğine, sair ahval ve âdetlerine tâbi olmaya düşkündür.

 

Bunun sebebi şudur: İnsan, kendisine gâlip gelende, bir kemâl bulunduğuna itikad eder ve ona boyun eğer. Ya tazimde bulunulma­sı gerektiğine inandığı kemâli nazar-ı itibara aldığı için böyle hare­ket eder veya kendisindeki inkiyad halinin, "tabii bir galebeden" de­ğil, gâlipteki kemâlden ileri geldiği yolunda bir hataya sürüklenmiş olduğu için böyle davranır. Böyle bir yanlışlığa düşülmesi ve bunun aralıksız devam etmesi, bir itikad meydana getirir, bir inanç ortaya çıkarır. Bunun neticesi olarak gâlibin bütün yol ve yöntemlerini benimser, her hususta onun yolunu tutar, ona benzemeye çalışır (te­şebbüh, temessül, adapt, assimilation). İktida (tebaiyyet, taklit, imitation) işte budur.

 

Veyahut da mağlubun gâlibe uymasının sebebi, - Allah daha iyi bilir -, gâlibin galebesi ve zaferi ne asabiyet ne de zorlu bir güç sa­yesinde değildir. Sadece âdetlerine, ananelerine, takip ettiği yol ve usûllere dayanmaktadır, diye bir görüş sahibi olmasıdır. Onu böyle bir hataya sürükleyen yine galebe ve zaferdir, bu da ilk sebebe raci­dir.

 

Bu sebeple ebedi olarak mağlubun, kendini gâlibe benzetmeye ça­lıştığını, kılıkta - kıyafette, binme ve nakliye vasıtalarında, silahta, bunun, yapılışında ve şekillerinde, daha doğrusu tüm sair hallerinde onun gibi olmaya çalıştığını müşahede edersin.